Đoàn nghiên cứu, khảo sát tại Vương quốc Na Uy và Vương quốc Thụy Điển từ ngày 20 đến ngày 28/9/2025 là một nội dung trong các hoạt động triển khai đề tài cấp quốc gia nhằm nghiên cứu mô hình phát triển của các nước Bắc Âu với mô hình nhà nước phúc lợi bảo đảm cho sự phát triển bền vững, qua đó tham khảo, vận dụng vào việc đề xuất kiến nghị những nội dung hoàn thiện thể chế đảng lãnh đạo, cầm quyền nhằm tạo động lực phát triển nhanh và bền vững đất nước trong điều kiện mới.
Đoàn công tác làm việc với Đại sứ quán Việt Nam tại Na Uy
Trong thời gian nghiên cứu, khảo sát ở Vương Quốc Na Uy, Đoàn công tác đã được Đại sứ Đinh Nho Hưng tiếp và làm việc tại Đại sứ quán Việt Nam để tìm hiểu mối quan hệ Việt Nam - Na Uy và những chính sách của đảng cầm quyền ở Na Uy, thực hiện phúc lợi xã hội.
Đoàn công tác làm việc với Đại học Oslo
Đặc biệt, Đoàn đã có buổi làm việc với Đại học Oslo, một cơ sở đào tạo, nghiên cứu công lập lâu đời tại Na Uy với 5 nhà khoa học được trao giải thưởng Nobel. Đoàn được nghe Giáo sư Emeritus Karl Ove Moene - Giám đốc Trung tâm Bình đẳng, Tổ chức Xã hội và Hiệu suất (ESOP) tại Đại học Oslo (từ năm 2007 đến nay) và Giáo sư Halvor Mehlum, Phó Giám đốc của Trung tâm báo cáo về mô hình nhà nước phúc lợi ở Na Uy, về sự phát triển nhanh của quốc gia này sau Chiến tranh thế giới thứ II và trở thành một trong những quốc gia có mức sống cao và chế độ phúc lợi toàn diện nhất thế giới. Na Uy là một quốc gia có diện tích tương đương Việt Nam nhưng dân số chỉ 5,6 triệu dân. Quốc gia này xây dựng một nền kinh tế thị trường nhưng vẫn theo đuổi mục tiêu công bằng, phúc lợi xã hội. Để theo đuổi mục tiêu này, tổ chức công đoàn ở Na Uy có vai trò rất quan trọng, không chỉ đại diện bảo vệ quyền lợi của người lao động mà còn trực tiếp đàm phán lương cho người lao động. Người có thu nhập thấp được ưu tiên nâng lương, người có thu nhập cao bảo đảm vẫn giữ được mức lương, qua đó duy trì sự ổn định xã hội. Trong các cuộc bầu cử, vấn đề quyết định thắng lợi của các đảng chính trị không phải là cương lĩnh về kinh tế thuần túy mà là các chính sách phúc lợi cho người dân. Vì vậy, dù đảng nào cầm quyền thì nguyên tắc phúc lợi vẫn được bảo đảm. Người dân được miễn phí chăm sóc sức khỏe, miễn học phí từ bậc mầm non đến đại học, chế độ hưu trí, chính sách trợ cấp thất nghiệp,… Điều này thể hiện rõ đặc trưng mô hình nhà nước phúc lợi của Na Uy.
Bên cạnh chính sách phúc lợi, Nhà nước Na Uy vừa khuyến khích tự do kinh tế vừa điều tiết, kiểm soát hệ thống ngân hàng bảo đảm ổn định và phát triển. Các doanh nghiệp không bị chi phối bởi áp lực trả lương quá cao cho các cá nhân xuất sắc, cạnh tranh lương thưởng, vì vậy tập trung vào đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động, tạo cho người lao động tâm lý yên tâm, gắn bó với doanh nghiệp. Tuy nhiên, các doanh nghiệp yếu kém bị đào thải tự nhiên, các công ty năng động được hỗ trợ phát triển.
Trong buổi trao đổi, hai giáo sư cũng thể hiện sự tiếc nuối khi ngày nay, giới trẻ ít quan tâm đến chủ nghĩa Mác. Hai ông khẳng định dấu ấn của chủ nghĩa Mác vẫn hiện hữu trong tư tưởng xã hội dân chủ của Na Uy. Tư tưởng về công bằng, phản đối bất công của Mác đã ảnh hưởng sâu sắc đến cách thiết kế chính sách bảo đảm phúc lợi, an ninh, an toàn cho mọi người dân. Sự kết hợp giữa kinh tế thị trường với các giá trị dân chủ - bình đẳng chính là nền tảng để Na Uy vừa duy trì sự năng động sáng tạo, vừa giữ được ổn định xã hội.
Đoàn công tác làm việc với Đảng Dân chủ Xã hội Thụy Điển
Đoàn công tác có các buổi làm việc tại Vương quốc Thụy Điển. Đoàn có cuộc trao đổi chính thức với Đảng Dân chủ Xã hội Thụy Điển tại trụ sở Quốc hội ở Stockholm. Đại diện Đảng Dân chủ Xã hội là Nghị sĩ Olle Thorell, thành viên Ủy ban Đối ngoại. Ông chia sẻ về nền tảng tư tưởng và định hướng chiến lược của Đảng Dân chủ Xã hội, các giá trị cốt lõi mà Đảng theo đuổi xoay quanh khái niệm “folkhemmet - ngôi nhà nhân dân”. Đây không chỉ là một khẩu hiệu chính trị mà là tầm nhìn xuyên suốt: xây dựng một xã hội, trong đó mỗi công dân đều được tôn trọng và bảo đảm an sinh xã hội. Tư tưởng này đã được cụ thể hóa trong các chính sách phổ quát, bảo đảm mọi người dân đều có cơ hội tiếp cận giáo dục, y tế, hưu trí và phúc lợi cơ bản. Điều đáng chú ý là cách Đảng Dân chủ Xã hội Thụy Điển vận hành trong nội bộ: khi nảy sinh mâu thuẫn, thay vì áp đặt hay chia rẽ, đảng áp dụng nguyên tắc đồng thuận, hay còn gọi là “consensus politics”. Đây là phương thức chính trị đặc trưng của Bắc Âu, cho phép các bên có quan điểm khác biệt cùng tìm kiếm giải pháp chung, nhằm duy trì đoàn kết và đồng thời thúc đẩy đổi mới chính sách. Chính điều này tạo nên sự bền vững trong cầm quyền, giúp đảng có thể duy trì ảnh hưởng lâu dài trong nhiều giai đoạn lịch sử, bất chấp những thay đổi của bối cảnh thế giới.
Thụy Điển theo đuổi mô hình kinh tế thị trường xã hội, sự kết hợp giữa tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội, giữa phát triển và bảo vệ môi trường. Các chính sách cụ thể đã được thiết kế để vừa tạo động lực cho sản xuất, vừa bảo đảm an sinh, đồng thời chú trọng các mục tiêu phát triển bền vững. Ông Olle Thorell cũng nêu những thách thức hiện nay, cạnh tranh toàn cầu, biến đổi khí hậu, vì vậy, để bảo đảm được ổn định và phát triển phải đổi mới tư duy, duy trì động thuận xã hội, mọi chính sách phải vì lợi ích của người dân.
Đoàn công tác làm việc với Đại học Uppsala
Để tiếp cận một cách đầy đủ, toàn diện hơn về các chính sách phát triển của Thụy Điển dưới góc nhìn khoa học, Đoàn công tác có buổi làm việc với Đại học Uppsala, ngôi trường có lịch sử lâu đời và cổ kính ở Bắc Âu, có uy tín và ảnh hưởng trong lĩnh vực chính trị Thụy Điển. Giáo sư Joakim Palme, Phó Hiệu trưởng phụ trách lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn, chủ trì và giáo sư Anders Lindbom, những nhà nghiên cứu uy tín trong lĩnh vực chính trị học và chính sách công. Các học giả Thụy Điển chia sẻ quá trình lịch sử đầy thách thức của họ. Giữa thế kỷ XIX, Thụy Điển vẫn là một nước nông nghiệp, nghèo, đói, nhiều người dân Thụy Điển đã di cư sang các nước khác, trong đó có 25% di cư sang Mỹ. Thụy Điển rơi vào tình trạng khủng hoảng, thiếu luật lệ, tình trạng tham nhũng, cha truyền con nối, giới quý tộc nắm quyền.
Nhờ quá trình công nghệ hóa, kỹ nghệ hóa, đô thị hóa, dựa trên thế mạnh về tài nguyên như thép, gỗ, Thụy Điển từng bước phát triển. Các chính sách cải cách xã hội được thiết lập. Từ năm 1842, Thụy Điển đã xây dựng hệ thống phúc lợi về giáo dục. Năm 1848, chính sách trợ cấp cho trẻ em được ban hành. Cuối thế kỷ XIX, Thụy Điển ban hành chính sách hưu trí cho nông dân, nông dân được đi bỏ phiếu. Các giáo sư cho rằng, trong bối cảnh đó, với tầm nhìn chiến lược về sự phát triển của giáo dục, Thụy Điển phát triển nhanh. Hiện nay, Thụy Điển có hệ thống phúc lợi toàn diện: trẻ em được trợ cấp với hệ thống tính toán tự động. Chính điều này tạo niềm tin xã hội. Thụy Điển coi đầu tư mạnh vào y tế, giáo dục là trụ cột của sự phát triển bền vững. Cơ chế thị trường lao động được thiết kế linh hoạt. Nhà nước không can thiệp trực tiếp vào mức lương mà do thỏa thuận giữa giới chủ và người lao động. Nhà nước có vai trò hỗ trợ đào tạo, nâng cao kỹ năng, bảo đảm hệ thống bảo hiểm xã hội để người dân có thể tái hòa nhập vào thị trường lao động.
Hiện nay, Thụy Điển vẫn đối diện với nhiều thách thức, một số người lợi dụng chính sách trợ cấp thất nghiệp, mức chi bảo hiểm xã hội chưa hoàn toàn được đồng thuận, nhưng với hệ thống giám sát xã hội, sự đồng thuận, minh bạch trong quản trị công giúp duy trì niềm tin xã hội. Đặc biệt, Thụy Điển coi đầu tư vào giáo dục, y tế, bảo hiểm xã hội là chìa khóa bảo đảm cho sự phát triển lâu dài. Nhờ đó, mặc dù đóng thuế cao nhưng người dân không coi là gánh nặng mà chấp nhận với điều kiện họ được thụ hưởng các giá trị phúc lợi xã hội thỏa đáng.
Đoàn công tác trao đổi với Đại sứ Việt Nam tại Thụy Điển
Cũng trong khuôn khổ chuyến nghiên cứu, khảo sát tại Thụy Điển, Đoàn công tác đã có buổi gặp mặt Đại sứ đặc mệnh toàn quyền nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam tại Vương quốc Thụy Điển - Đại sứ Trần Văn Tuấn. Đại sứ chia sẻ, hiện nay, Việt Nam là sự lựa chọn của nhiều nhà đầu tư Thụy Điển nhờ mối quan hệ truyền thống lâu dài, có nhiều điểm tương đồng trong chiến lược phát triển, với sự ổn định và phát triển nhanh. Với vai trò cầu nối thu hút đầu tư và giao thương song phương Việt Nam - Thụy Điển, Đại sứ quán Việt Nam tại Thụy Điển đã có nhiều hoạt động tích cực thúc đẩy thương mại, qua đó, kim ngạch thương mại hai chiều đạt khoảng 1,5 tỷ USD/năm.
Chuyến nghiên cứu, khảo sát tại Vương quốc Na Uy và Vương quốc Thụy Điển đã giúp cho Đoàn công tác có cơ hội nghiên cứu trực tiếp, đối chiếu với thực tiễn phát triển của Na Uy, Thụy Điển, từ đó tham chiếu cho những đề xuất, kiến nghị của đề tài với điều kiện của Việt Nam. Những kinh nghiệm này có giá trị tham khảo cho Đoàn công tác trong quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài“Nghiên cứu, hoàn thiện thể chế đảng lãnh đạo, cầm quyền nhằm tạo động lực phát triển nhanh và bền vững đất nước trong điều kiện mới”
Một số hình ảnh về hoạt động của Đoàn công tác
