Công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở Việt Nam từ đầu nhiệm kỳ đến nay thể hiện rõ quyết tâm kiên quyết, kiên trì của Đảng, Nhà nước và cả hệ thống chính trị nhằm xây dựng Đảng và Nhà nước trong sạch, vững mạnh. Kết quả công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực thể hiện ở các nội dung sau:
Một là, công tác thông tin, tuyên truyền, giáo dục về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực được tăng cường và ngày càng hiệu quả
Các cấp ủy, tổ chức đảng ở Trung ương và địa phương đã chỉ đạo đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; đưa nội dung phòng, chống tham nhũng vào chương trình giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng tại các cơ sở giáo dục, đào tạo. Qua đó, nhận thức, trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên và nhân dân về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực được nâng lên. Việc công khai kết quả thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng, tiêu cực; chủ động cung cấp thông tin việc xử lý đối với những vấn đề nhạy cảm, dư luận quan tâm đã góp phần định hướng tốt dư luận xã hội và thể hiện sự công khai, minh bạch trong xử lý tham nhũng, tiêu cực. Các cơ quan thông tấn, báo chí đã tích cực vào cuộc, đồng hành cùng Đảng, Nhà nước và các cơ quan chức năng trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; vừa tuyên truyền, vừa tích cực phát hiện tham nhũng, tiêu cực, đấu tranh phản bác những luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch về công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở nước ta. Việc xây dựng, hoàn thiện và tuyên truyền sâu rộng trong toàn xã hội về chuẩn mực đạo đức cách mạng của đảng viên, đạo đức công vụ, chuẩn mực, giá trị con người Việt Nam phù hợp với truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc làm cơ sở cho cán bộ, đảng viên soi chiếu, rèn luyện, nâng cao bản lĩnh chính trị, ý thức sâu sắc hơn trách nhiệm của mình trước Đảng và nhân dân.
Hai là, từng bước hoàn thiện thể chế về đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực
Trong toàn bộ quá trình lãnh đạo, Đảng từng bước nhận thức đầy đủ hơn về tham nhũng, tiêu cực và xác định các quan điểm, định hướng giải pháp, góp phần hoàn thiện thể chế về đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Từ năm 2012 đến nay, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các cơ quan tham mưu, giúp việc của Trung ương đã ban hành hơn 250 văn bản về xây dựng, chỉnh đốn Đảng và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Quốc hội ban hành hơn 300 luật, pháp lệnh, nghị quyết; Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành hơn 2.600 nghị định, quyết định, chỉ thị; cấp ủy, tổ chức đảng trực thuộc Trung ương ban hành hơn 45.000 văn bản; các bộ, ngành, địa phương ban hành gần 100.000 văn bản để cụ thể hóa, hướng dẫn thi hành, tổ chức thực hiện công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Hệ thống văn bản ngày càng hoàn thiện thể hiện rõ quyết tâm chính trị cao của Đảng và Nhà nước trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực(1). Thể chế phòng, chống tham nhũng, tiêu cực tập trung mạnh vào những vấn đề trọng yếu, phức tạp, những điểm nóng như thể chế quản lý kinh tế - xã hội, góp phần xử lý dứt điểm những vụ việc nổi cộm, gây bức xúc trong các tầng lớp nhân dân, tạo sự đồng thuận xã hội.
Từ đầu nhiệm kỳ Đại hội lần thứ XIII đến nay, Đảng đã ban hành các quy định về phòng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương, người đứng đầu các cấp, các ngành; về kiểm tra, giám sát, kỷ luật của Đảng; về kiểm soát tài sản, thu nhập của cán bộ, đảng viên; về công tác cán bộ, miễn nhiệm, từ chức; về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và một số lĩnh vực trọng yếu khác; về cơ chế chỉ đạo phối hợp trong hoạt động kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án; về phát hiện, điều tra, xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng; về bảo vệ người phát hiện tố giác, đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực;... Đặc biệt, quy định về trách nhiệm và thẩm quyền của Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực và các cơ quan có chức năng phòng, chống tham nhũng, tiêu cực được ban hành và triển khai thực hiện có hiệu quả.
Đáng chú ý, ngày 18/8/2023, Bộ Chính trị đã ban hành Quy định số 117-QĐ/TW về xin lỗi và phục hồi quyền lợi của tổ chức đảng, đảng viên bị kỷ luật oan. Việc thừa nhận, công khai những vi phạm của tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên cũng chính là sự khẳng định Đảng ta luôn nhận thức rõ vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, thể hiện rõ thái độ nghiêm túc nhìn thẳng vào sự thật và kiên quyết thực hiện có hiệu quả việc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã được thành lập ở 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương với quy chế, chức năng, nhiệm vụ cụ thể. Các ban chỉ đạo đã ban hành các quy định, quy trình nghiệp vụ, trong đó có quy trình kiểm tra, giám sát. Thường trực Ban Chỉ đạo cấp tỉnh ở nhiều địa phương đã thường xuyên họp cho ý kiến về xử lý các vụ án, vụ việc; chỉ đạo tháo gỡ được nhiều khó khăn, vướng mắc, từ đó đã đẩy nhanh tiến độ điều tra, xử lý các vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực(2).
Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành đã tập trung rà soát, sửa đổi, bổ sung, ban hành hàng nghìn văn bản quy phạm pháp luật; khắc phục được một bước những sơ hở, bất cập làm phát sinh tham nhũng, tiêu cực. Có thể khẳng định, cho đến nay, hệ thống văn bản của Đảng và Nhà nước về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã tương đối đầy đủ cần có sự tự giác, thống nhất cao về ý chí và hành động để tổ chức thực hiện có hiệu quả.
Ba là, thể hiện quyết tâm chính trị cao của Đảng và Nhà nước trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực
Quyết tâm chính trị của Đảng trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực chính là sự “cam kết tuyên chiến với tham nhũng”, được thể hiện bằng những hành động cụ thể và được công khai để nhân dân biết và tham gia giám sát, phát hiện, tố cáo các hành vi tham nhũng. Đại hội lần thứ XIII của Đảng thể hiện rõ quyết tâm phòng, chống tham nhũng, tiêu cực với quan điểm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ”(3), không khoan nhượng, với thái độ kiên quyết, hành động quyết liệt, cụ thể, thiết thực hiệu quả, cần “thực hiện kiên trì, kiên quyết, có hiệu quả cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm chống lãng phí”(4), đồng thời, đề ra các giải pháp để thực hiện “bốn không”: “không thể”, “không dám”, “không muốn”, “không cần” tham nhũng, tiêu cực. Đại hội lần thứ XIII của Đảng cũng khẳng định và bổ sung một số định hướng lớn cho công tác phòng, chống tham nhũng thời gian tới là: kiên quyết, kiên trì đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực, với quyết tâm chính trị cao hơn, hành động mạnh mẽ hơn. Kết hợp chặt chẽ giữa tích cực phòng ngừa với chủ động phát hiện, xử nghiêm minh, kịp thời những hành vi tham nhũng, tiêu cực, bao che, dung túng, tiếp tay cho tham nhũng, can thiệp, cản trở việc chống tham nhũng, tiêu cực; không có vùng cấm, không có ngoại lệ. Phát huy sức mạnh tổng hợp cả hệ thống chính trị và của toàn dân; thực hiện đồng bộ các biện pháp chính trị, tư tưởng, tổ chức, hành chính, kinh tế, hình sự(5).
Từ đầu nhiệm kỳ Đại hội lần thứ XIII đến nay, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã mở rộng từ khu vực công sang khu vực tư. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã chỉ rõ: “Tham nhũng, tiêu cực không chỉ xảy ra trong khu vực nhà nước, mà còn có sự giúp sức, hỗ trợ đắc lực của các đối tượng hoạt động ngoài khu vực nhà nước. Sự cấu kết giữa những cán bộ, công chức, viên chức thoái hóa, biến chất trong khu vực nhà nước với những đối tượng hoạt động ngoài khu vực nhà nước là một dấu hiệu có tính phổ biến hiện nay của tội phạm tham nhũng, tiêu cực. Do đó, phải từng bước mở rộng hoạt động phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ra ngoài khu vực nhà nước thì công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực mới đồng bộ, hiệu quả”(6).
Lý giải vì sao phải mở rộng cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng ra khu vực ngoài nhà nước, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chỉ rõ: thứ nhất, trong quá trình hội nhập quốc tế, Việt Nam tham gia rất nhiều các điều ước quốc tế nên việc tuân thủ các điều ước quốc tế mà chúng ta đã ký kết là điều tất yếu; thứ hai, tội phạm tham nhũng có tính quốc tế, là vấn nạn của các quốc gia; phải đẩy mạnh đàm phán, ký kết các hiệp định tương trợ tư pháp, các thỏa thuận về hợp tác đấu tranh phòng, chống tội phạm với các nước; phối hợp chặt chẽ với cơ quan tư pháp của các nước, các tổ chức quốc tế để truy bắt, dẫn độ các đối tượng phạm tội tham nhũng lẩn trốn, chuyển giao tài liệu, chứng cứ và thu hồi tài sản tham nhũng tẩu tán ra nước ngoài; thứ ba, tham nhũng ở khu vực ngoài nhà nước có sự cấu kết rất chặt chẽ với khu vực nhà nước và làm hư hỏng rất nhiều cán bộ, đảng viên: “Chỉ từ vụ án tham nhũng, tiêu cực xảy ra tại Công ty Việt Á mà đã làm tha hóa nhiều cán bộ ở Trung ương và địa phương, với số lượng cán bộ, đảng viên bị xử lý kỷ luật, xử lý hình sự lên đến hàng trăm người, trong đó có cả cán bộ cấp cao (chúng ta đã xử lý kỷ luật, xử lý hình sự 03 ủy viên Trung ương Đảng là bộ trưởng, nguyên bộ trưởng và bí thư tỉnh ủy; 03 thứ trưởng; 03 sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang và đến nay đã xử lý hình sự 99 trường hợp)”(7). Việc mở rộng phòng, chống tham nhũng sang khu vực ngoài nhà nước cho thấy quyết tâm chính trị của Đảng trong phòng, chống tham nhũng “không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai và không chịu sự tác động không trong sáng của bất kỳ tổ chức, cá nhân nào”(8).
Như vậy, qua nửa đầu nhiệm kỳ Đại hội lần thứ XIII, Đảng Cộng sản Việt Nam giữ vững quyết tâm chính trị và khẳng định vai trò lãnh đạo duy nhất, trực tiếp, toàn diện đối với công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là một nhiệm vụ đặc biệt quan trọng của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Nhờ đó, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở nước ta đã đạt nhiều kết quả nổi bật. Tuy nhiên, trong giai đoạn mới, đất nước đứng trước nhiệm vụ cao hơn, khó khăn, phức tạp hơn. Để hiện thực hóa mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã chỉ đạo “Phải có những bước tiến mới, quyết liệt hơn, mạnh mẽ hơn và hiệu quả hơn trong thời gian tới”(9). Vì vậy, tiếp tục thực hiện phương châm không ngừng”, “không nghỉ” theo tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng “Chúng ta tuyệt nhiên không được tự thỏa mãn với những kết quả đã đạt được, cũng không được chủ quan, nóng vội, mà phải tiến hành thường xuyên, liên tục, kiên quyết, kiên trì đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực với quyết tâm chính trị cao hơn, hành động mạnh mẽ, quyết liệt hơn, hiệu quả hơn, làm cho Đảng ta và hệ thống chính trị thật trong sạch, vững mạnh, củng cố vững chắc niềm tin của nhân dân, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng”(10), các cấp ủy, tổ chức đảng từ Trung ương đến cơ sở đều xác định các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể trên từng lĩnh vực để thực hiện tốt công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Qua đó, thể hiện rõ quyết tâm chính trị của Đảng, các cấp ủy, tổ chức đảng, nhất là người đứng đầu trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở nước ta hiện nay.
Bốn là, hoàn thiện tổ chức bộ máy về đấu tranh phòng, chống tham nhũng từ Trung ương đến địa phương
Qua tổng kết 10 năm hoạt động của Ban Chỉ đạo Phòng, chống tham nhũng, lãng phí cấp Trung ương năm 2022, Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã được thành lập ở 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có quy chế, chức năng, nhiệm vụ cụ thể theo Quy định số 67-QĐ/TW ngày 02/6/2022 của Ban Bí thư về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy, chế độ làm việc, quan hệ công tác của Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Hoạt động phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của các Ban Chỉ đạo cấp tỉnh ngày càng hiệu quả. Các Ban Chỉ đạo cấp tỉnh đã tham mưu, chỉ đạo và tổ chức thực hiện các chủ trương, quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; các kết luận của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Ban Chỉ đạo Trung ương được thực hiện nghiêm túc, kịp thời và hiệu quả hơn trước. Đã có 2.196 văn bản được các Ban Chỉ đạo tham mưu, ban hành hoặc chỉ đạo ban hành để tập trung lãnh đạo và tổ chức thực hiện hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở địa phương. Qua kiểm tra, giám sát, thanh tra đã xử lý, kiến nghị xử lý kỷ luật nhiều tổ chức đảng, đảng viên có hành vi tham nhũng, tiêu cực, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; chuyển 286 vụ việc có dấu hiệu tội phạm sang cơ quan điều tra để điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật, tăng gấp gần 03 lần so với thời điểm 01 năm trước khi thành lập Ban Chỉ đạo cấp tỉnh(11).
Ngoài Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực được thành lập ở cấp tỉnh, các cơ quan có chức năng phòng, chống tham nhũng, tiêu cực như ủy ban kiểm tra các cấp, ban nội chính cấp tỉnh, ban thanh tra... - lực lượng nòng cốt trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực cũng được quan tâm xây dựng, kiện toàn, quy định rõ về chức năng, nhiệm vụ. Đội ngũ cán bộ liêm chính, đủ năng lực để hoàn thành trọng trách được giao.
Năm là, xử lý nghiêm minh, kịp thời, nhân văn những trường hợp vi phạm
Điểm đột phá và cũng là dấu ấn nổi bật của nửa đầu nhiệm kỳ Đại hội lần thứ XIII của Đảng là công tác phát hiện và xử lý tham nhũng, tiêu cực đã được chỉ đạo và thực hiện một cách bài bản, đồng bộ, quyết liệt, hiệu quả, thực hiện đúng quan điểm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai và không chịu sức ép của bất kỳ cá nhân nào”(12).
Đánh giá về công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định “Công tác kiểm tra, giám sát của Đảng, thanh tra, kiểm toán của Nhà nước được tăng cường, phát hiện và xử lý nghiêm minh các sai phạm; siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong Đảng và bộ máy nhà nước, góp phần đắc lực nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực”(13). Việc xử lý nghiêm minh, kịp thời, nhân văn những trường hợp vi phạm đã làm cho đối tượng bị xử lý kỷ luật “tâm phục, khẩu phục” và có sức lan tỏa, tạo ra hiệu ứng đưa cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực “đã trở thành phong trào, thành xu thế không thể đảo ngược”, được đông đảo cán bộ, đảng viên, nhân dân đánh giá cao bạn bè quốc tế ghi nhận(14).
Công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình càng tốt thì càng tạo điều kiện cho các chủ thể giám sát có hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, không có vùng cấm trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Tăng cường giám sát, kiểm soát việc sử dụng quyền lực, giám sát việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống và trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu và cán bộ lãnh đạo các cấp. Đẩy mạnh công khai quy trình sử dụng quyền lực theo pháp luật để nhân dân giám sát, bảo đảm việc sử dụng đúng quyền lực. Mọi cán bộ, đảng viên phải ghi nhớ tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân, nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân và các cơ quan khác của Nhà nước. Do đó tuyệt đối không được lạm dụng, lợi dụng quyền lực, không được cậy có quyền, cậy thế, uốn thẳng thành cong, bất cứ ai sử dụng quyền lực đều phải phục vụ nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân và tự giác chịu sự giám sát của nhân dân.
Có thể khẳng định rằng, những quy định của Đảng Cộng sản Việt Nam qua nửa đầu nhiệm kỳ Đại hội lần thứ XIII của Đảng và sự tổng kết của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trong cuốn sách “Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh” thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, chủ động đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam và cá nhân đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã cho thấy cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng, tiêu cực ở Việt Nam hiện nay đã trở thành “một xu thế không thể đảo ngược”; sự nhất quán giữa nói đi đôi với làm; sự kiên trì, đấu tranh không ngừng, không nghỉ; sự thống nhất giữa ý chí và hành động; đối xử với đồng chí, đồng đội rất thân ái, nhân hậu; khi đấu tranh với tham nhũng, tiêu cực thì rất quyết liệt nhưng khi phải xử lý kỷ luật những tổ chức, cá nhân có vi phạm cũng hết sức nhân văn, nhân nghĩa, nhân ái, nhân tình với mục tiêu xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị ngày càng trong sạch, vững mạnhq
---------------------------------------------
(1) Báo cáo số 06-BC/TW ngày 23/7/2022 của Bộ Chính trị về tổng kết 10 năm công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực giai đoạn 2012 - 2022
(2)https://baochinhphu.vn/so-ket-1-nam-hoat-dong-cua-ban-chi-dao-phong-chong-tham-nhung-tieu-cuc-cap-tinh-102230619103845811.htm
(3) và (4) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, t.I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.76 và tr.288
(5), (6), (7), (8), (9), (10), (12), (13) và (14) Nguyễn Phú Trọng, Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2023, tr.134, tr.35, tr.42, tr.48, tr.41, tr.43, tr.91, tr.117 và tr.116
(11)https://baochinhphu.vn/so-ket-1-nam-hoat-dong-cua-ban-chi-dao-phong-chong-tham-nhung-tieu-cuc-cap-tinh-102230619103845811.htm